Histamine, voeding en eczeem

Histamine is een stof die geproduceerd wordt door bacteriën tijdens fermentatie. Gefermenteerde voedingsmiddelen zijn de belangrijkste voedingsbronnen van histamine. Voorbeelden zijn kaas, salami, zuurkool, rode wijn enzovoort. De hoeveelheden histamine die in voedsel worden aangetroffen kunnen sterk verschillen, afhankelijk van de verwerking en opslag van een bepaald product. Een negatieve reactie op het consumeren van histamine wordt meestal histamine-intolerantie genoemd, omdat het waarschijnlijk niet immuungemedieerd is. Als een reactie op voedsel wel immuungemedieerd is, is het immuunsysteem overactief. 

Histamine wordt in het lichaam gemetaboliseerd, ofwel afgebroken, door twee enzymen, namelijk diamineoxidase (DAO) en histaminemethyltransferase (HMT). De diagnose van histamine-intolerantie wordt meestal gesteld door het elimineren van bepaalde voedingsmiddelen gevolgd door een orale provocatie (terug introduceren van de voedingsmiddelen); het meten van DAO-niveaus kan ook nuttig zijn. Onderzoekers stellen dat histamine-intolerantie wordt veroorzaakt door het onvermogen om overtollig histamine af te breken, als gevolg van verminderde DAO-activiteit. Dit kan het gevolg zijn van maag-darmstoornissen, één van de meest voorkomende comorbiditeiten van eczeem.

Bepaalde behandelingen die bij eczeem worden gebruikt, kunnen de activiteit van DAO aanzienlijk verminderen. Cimetidine is bijvoorbeeld een antihistaminicum met veelbelovende resultaten als aanvulling op de eczeembehandeling. Cimetidine kan de DAO-activiteit echter met ongeveer 50 procent remmen. Ook het antidepressivum genaamd Amitriptyline kan de werking van DAO remmen, met meer dan 20 procent. Antidepressiva worden vaak gebruikt door eczeempatiënten. Clavulaanzuur, een antibioticum waarvan is aangetoond dat het zeer effectief is bij eczeem gerelateerde infecties, remt de DAO-activiteit met 90 procent. Bij personen met histamine-intolerantie kan verdere remming van DAO via deze medicijnen gevaarlijk zijn. Het is dan ook belangrijk om te bepalen of histamine-intolerantie bij een eczeempatiënt veroorzaakt zou kunnen worden door het gebruik van één van de genoemde medicijnen.

Van histamine is bekend dat het immuunmodulerende functies heeft en T-celafhankelijke cytokineproductie kan bevorderen. Aangezien deze cytokines een belangrijke rol spelen bij ontstekingsreacties die worden waargenomen bij eczeempatiënten, veronderstellen sommige onderzoekers dat de inname van histamine eczeemsymptomen kan verergeren. In 2009 toonde een gerandomiseerde, placebogecontroleerde studie een significante afname van de ernst van de symptomen van eczeem na het volgen van een histaminevrij dieet bij 12 van de 36 patiënten. De eliminatieperiode werd gevolgd door voedselprovocatie, wat leidde tot een significante toename van de ernst van de symptomen bij 11 van de 36 patiënten. Volgens de onderzoekers zou kunnen worden verondersteld dat ongeveer 30 procent van de AD-patiënten baat zou kunnen hebben bij de eliminatie van histamine.

In een casusrapport uit 2011 werd een verhaal beschreven over de succesvolle behandeling van een zesjarige jongen met eczeem door histamine uit zijn dieet te verwijderen. Een ander onderzoek rapporteerde dat 27 van de 44 proefpersonen met urticaria, angio-oedeem en pruritus (veel voorkomende eczeemsymptomen) significante verbeteringen ervoeren op een dieet met weinig amines (waaronder histamine). In dit onderzoek werden echter ook voedingsmiddelen die additieven bevatten of rijk aan natuurlijke salicylaten geëlimineerd. Daarom is het onduidelijk of een verminderde histamine-inname de reden was voor de verminderde symptomen. Over het algemeen toont het momenteel beschikbare bewijs aan dat histamine-intolerantie een onderliggende oorzaak kan zijn van opflakkeringen van eczeem bij tot wel 30 procent van de eczeempatiënten. Er moet speciale aandacht worden besteed aan patiënten die lijden aan gastro-intestinale comorbiditeiten, aangezien deze mogelijk in verband staan met een verminderde DAO-activiteit en het onvermogen om geconsumeerd histamine te metaboliseren. Er is echter meer onderzoek nodig om de prevalentie van deze aandoening echt te evalueren.

De meest voorkomende triggers voor eczeempatiënten zijn eieren, zuivel, gluten en pinda’s. Dit zijn allemaal voedingsmiddelen die veel worden geconsumeerd in Nederland. Het vinden van triggers via eliminatie en herintroductie is vaak een zeer nauwkeurige en tijdrovende taak. Daarbij is er gedegen kennis nodig om geëlimineerde voedingsmiddelen te vervangen door volwaardige alternatieven. Bepaalde producten zijn niet gemakkelijk één op één vervangbaar. Daarom is het belangrijk om ondersteuning te krijgen van een diëtist, die kan helpen bij het maken van het meest efficiënte plan van aanpak. Naast deze meest voorkomende triggers zouden zorgverleners ook moeten overwegen om eczeempatiënten te vragen naar hun histamine-, salicylaat-, en benzoaten-inname, evenals hun alcoholgebruik. Wat moet je weten en wat kun je doen als huidprofessional, wanneer verwijs je door? Leer er alles over in de opleiding ‘Voeding en eczeem’.